Mój Psałterz: PSALM 49

Serce człowieka obmyśla drogę,

lecz PAN utwierdza kroki.

(Prz 16,9 - Biblia Tysiąclecia /BT/)

Psalm 49, to pieśń dydaktyczna, w której poruszony jest problem sprawiedliwej odpłaty za czyny człowieka, podobnie jak w Psalmach 37 i 73.
Szeroki wstęp, w uroczystym tonie (ww. 2-5), świadczy o tym, jak wielką wagę przywiązuje Autor do tego zagadnienia. Powodzenie, jakim często cieszą się grzesznicy, nie powinno niepokoić człowieka biednego, jeśli prowadzi życie pobożne (w. 6n). Bogactwa bowiem nie zdołają uchronić nikogo od niechybnej śmierci (ww. 8-13), a po niej czeka grzesznika już tylko żałosny pobyt w krainie umarłych (ww. 15 i 20), podczas gdy sprawiedliwy może żywić nadzieję, że Bóg uwolni go od smutnych następstw śmierci (w. 16).
(Na podstawie Biblii Poznańskiej.)

Za O. Stanisławem Wójcikiem CSsR w Psalmie 49 wyodrębniamy:
- "Słuchajcie życiowej mądrości" - ww. 2-5,
- "Pomrą wszyscy, nawet najbogatsi" - ww. 6-13,
- "Sprawiedliwość Boża w wieczności" - ww. 14-21.

Komentarz św. Jana Pawła II do Psalmu 49 z "Biblii z komentarzami Jana Pawła II":

    "Wniosek, do którego dochodzi sprawiedliwy [w Psalmie], sformułowany jest jako swoiste przysłowie, odnajdziemy je również w końcowej części Psalmu. W jasny sposób wyraża ono główne przesłanie utworu poetyckiego: «człowiek nie będzie zawsze żył w dostatku, równy jest bydlętom, które giną» (w. 13). Inaczej mówiąc, «ogrom bogactwa» nie przynosi korzyści, przeciwnie, lepiej żyć w ubóstwie i jedności z Bogiem (...)   W głębokiej nieświadomości żyje człowiek, który łudzi się, że uniknie śmierci, gorączkowo gromadząc dobra materialne; nie bez powodu Psalmista czyni tu odniesienie do «nierozumnego» zwierzęcia... Głównym motywem pierwszej części Psalmu jest właśnie złudzenie, któremu ulega serce bogacza. Jest on przekonany, że potrafi «kupić sobie» również śmierć, niejako ją przekupując w taki sam sposób, w jaki zdobył wszystko inne, a więc sukces, panowanie nad innymi w środowisku społecznym i politycznym, bezkarność w nadużywaniu władzy, sytość, wygodę i przyjemności. (...)
   Bogacz, przywiązany do swej olbrzymiej fortuny, jest przekonany, że uda mu się zapanować również nad śmiercią, podobnie jak podporządkował sobie wszystko i wszystkich dzięki pieniądzom. Jednak niezależnie od tego, jak wielką sumę gotów jest ofiarować, jego ostateczny los jest nieuchronny. Jak wszyscy bowiem ludzie, bogaci lub biedni, mądrzy albo głupi, znajdzie się w grobie, tam gdzie skończyli również możni, i pozostawi na ziemi umiłowane złoto i dobra, które bałwochwalczo uwielbiał (por. ww. 11-12). Jezus zadaje następnie słuchaczom niepokojące pytanie: «co da człowiek w zamian za swoją duszę?» (Mt 16, 6). 
   Kiedy sprawiedliwy, ubogi i upokorzony na ziemi, dochodzi do ostatecznego kresu życia, nie posiada żadnych dóbr, nie może zapłacić okupu, by powstrzymać śmierć i uniknąć jej nieubłaganego uścisku. Ale oto niespodziewanie sam Bóg wpłaca okup i uwalnia z rąk śmierci tego, kto w Niego wierzy, ponieważ On jeden może zwyciężyć śmierć, bezlitosną wobec ludzkich stworzeń.   Psalmista zachęca, by «nie martwić się» i nie zazdrościć bogaczowi, który z coraz większą arogancją pochlebia samemu sobie (por. tamże), ponieważ w momencie śmierci zostanie pozbawiony wszystkiego, nie będzie mógł zabrać ze sobą ani złota, ani srebra, ani sławy, ani sukcesu (por. ww. 18-19). Natomiast człowieka wiernego Pan nie opuści i ukaże mu «ścieżkę życia, pełnię radości przy sobie i wieczne szczęście po swojej prawicy» (por. Ps 16,11).
   Tak więc mądrościową medytację Psalmu 49 możemy zakończyć słowami Jezusa, który ukazuje nam prawdziwy skarb, będący wyzwaniem dla śmierci: «Nie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie mól i rdza niszczą i gdzie złodzieje włamują się i kradną. Gromadźcie sobie skarby w niebie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczą i gdzie złodzieje nie włamują się i nie kradną. Bo gdzie jest twój skarb, tam będzie i serce twoje» (Mt 6,19-21).
(Audiencje generalne, 20 i 27 października 2004 r.)".
Skróty pochodzą od redaktorów wydania Biblii.

Psalmowi 49 poświęcone były dwie katechezy (obie dostępne są w bibliotece serwisu Opoka):
-  na Audiencji generalnej 20 października 2004 roku (Psalm 49,1-13),
-  na Audiencji generalnej 27 października 2004 roku (Psalm 49,14-21).

PSALM 49 (48)*

("Mój Psałterz" - przekład O. Remigiusz Popowski SDB /SEPTUAGINTA*/)

NIETRWAŁOŚĆ SZCZĘŚCIA LUDZKIEGO*

1 Do wykonania; psalm dla synów Korego*.

2 Słuchajcie tego, wszystkie narody,
otwórzcie swe uszy, wszyscy mieszkańcy zasiedlonych lądów:
3 wy, prości wieśniacy, i wy, synowie elit,
wszyscy: bogaci i biedni*.
4 Moje usta chcą przekazać mądrość*, myśli mojego serca - pouczenie.
5 Nachylę swego ucha ku temu, co mówi przysłowie,
rozwinę mą kwestię przy dźwiękach harfy*.

6 Dlaczego miałbym się bać, gdy zły dzień nastanie?
Osaczyć mnie może nieprawość moich kroków.
7 Oni swą pewność budują na swojej sile,
chełpią się wielkością swoich zasobów*.
8 Jeśli brat nie wyzwoli, czy może wyzwolić jakiś inny człowiek?
Nie chce złożyć za siebie Bogu ofiary przebłagalnej
9 ani daru za ocalenie swojego życia*.
10 Żyje sobie spokojnie i ma zamiar żyć aż do pełni czasu,
bo nie chce doświadczyć śmierci, choć widzi, że umierają mądrzy.
11 Jednakowo ginie nieroztropny i bezmyślny,
zostawiają oni swój majątek innym*.
12 Grobowce mają być ich domem na wieki,
ich mieszkaniem przez pokolenia.
Nawet swoje imiona nadawali krainom.
13 Kto żyje otoczony pochlebstwem, traci rozeznanie;
zrównuje się z bezrozumnymi bydlętami i staje się im podobny*.

14 Ich własne postępowanie jest dla nich pułapką,
będą potem z zadufaniem przechwalać się wypowiedziami swych ust.
15 Biegną oni jak owce do przepaści, śmierć jest ich pasterzem*;
panami po nich rychło staną się sprawiedliwi.
W otchłani* im nie pomoże ich dawna wysoka godność.
16 Tylko Bóg może ocalić me życie
przed ręką otchłani, gdy będzie chciała mnie zabrać*.
17 Nie dręcz się, gdy ktoś się bogaci,
i gdy rośnie zasobność jego domu,
18 kiedy bowiem umrze, nie weźmie z sobą tego wszystkiego,
ani jego przepych nie pójdzie tam z nim*.
19 Jego dusza może dostąpić pochwały na podstawie jego życia.
Będzie cię wysławiał, jeśli okażesz mu dobroć.
20 Musi odejść do pokolenia swych przodków
i już nigdy nie ujrzy światła*.
21 Kto żyje otoczony pochlebstwem, traci rozeznanie;
zrównuje się z bezrozumnymi bydlętami i staje się im podobny.


Przypisy: 

*/ W Septuagincie jest to Psalm 48. 

*/ "SEPTUAGINTA" - więcej o Septuagincie, jako Greckiej Biblii ST, znajduje się na stronie omawiającej Psalm 14. 

*/  "NIETRWAŁOŚĆ SZCZĘŚCIA LUDZKIEGO" - w Księdze Psalmów w Septuagincie brak jest tytułów psalmów, powyższy tytuł Psalmu 49 pochodzi z Biblii Warszawskiej.

*/ (w. 1) "Korego" - Kore (Korach), lewita, który z całą grupą zbuntował się przeciw Mojżeszowi, za co jego i pozostałych pochłonęła ziemia (zob. Wj 38,22; Lb 16,1nn). Potomkowie Korego byli odźwiernymi przy świątyni Boga i tworzyli jedną z grup śpiewaków świątynnych, ustanowionych przez króla Dawida /Septuaginta w tłumaczeniu O. Remigiusza Popowskiego SDB - przypis do Ps 42 w. 1/.
- Uzupełnienie do przypisu do Ps 42 w. 1: Korachitom przypisuje się autorstwo jedenastu psalmów z II i III Księgi Psałterza.

*/ (w. 2-3) "Słuchajcie tego, wszystkie narody, otwórzcie swe uszy, wszyscy mieszkańcy zasiedlonych lądów: wy, prości wieśniacy, i wy, synowie elit, wszyscy: bogaci i biedni" - Psalmista pragnie, by głos jego rozszedł się na cały świat, ponieważ sprawa, którą zamierza przedstawić, ma znaczenie ogólnoludzkie; w szczególności zaś dotyczy ona bogaczy i biednych /Biblia Poznańska/.

*/ (w. 4) "Moje usta chcą przekazać mądrość" - mądrość w sensie praktycznym, tj. umiejętność roztropnego prowadzenia życia /Biblia Tysiąclecia/.

*/ (w. 5) "Rozwinę mą kwestię przy dźwiękach harfy" - nauczyciel wyjaśnia tajemnicę powodzenia bezbożnych w autorytatywnym pouczeniu mądrościowym. Przy dźwiękach instrumentów muzycznych głosili swoje słowo niekiedy prorocy (por. 1Sm 10,5; 2Krl 3,15) /Biblia Tysiąclecia/. 
- Por. Ps 78,2; Mt 13,35 /Biblia Gdańska/.

*/ (w. 6-7) "Dlaczego miałbym się bać, gdy zły dzień nastanie? Osaczyć mnie może nieprawość moich kroków. Oni swą pewność budują na swojej sile, chełpią się wielkością swoich zasobów" - biedny, ciemiężony przez bogacza, jest narażony na niebezpieczeństwo utraty wiary w sprawiedliwość Bożą. Myśl o śmierci, która przyniesie wyrównanie, powinna go uspokoić /Biblia Poznańska/.

*/ (w. 8-9) "Nie chce złożyć za siebie Bogu ofiary przebłagalnej, ani daru za ocalenie swojego życia" - por. Mt 16,26 /Biblia Warszawska/.

*/ (w. 11) "Zostawiają oni swój majątek innym" - por. Koh 2,16 /Biblia Ekumeniczna/. 

*/ (w. 13) "Kto żyje otoczony pochlebstwem, traci rozeznanie; zrównuje się z bezrozumnymi bydlętami i staje się im podobny" - por. Koh 3,19-21; Koh 12,7 /Biblia Tysiąclecia/.

*/ (w. 15) "Śmierć jest ich pasterzem" - śmierć przedstawiona jest osobowo jako pasterz nad zmarłymi. Por. także przypis do Ps 6,6; oraz uosobienie śmierci w Oz 13,14; Jr 9,20 /Biblia Tysiąclecia/. 
- "Otchłani" - ST nie miał jasnego pojęcia życia pozagrobowego. Zmarli przebywają w podziemnym Szeolu, prowadząc życie cieniów. Minimalna ich żywotność powoduje rozluźnienie kontaktu z Panem (Ps 88,11-13; Ps 115,17; Iz 38,18n), który jednak sprawuje władzę także nad podziemiem (Ps 139,8; Am 9,2; Hi 26,6) /Biblia Tysiąclecia - przypis do Ps 6 w. 6/.
- Szeol, miejsce pobytu zmarłych; inne określenia "kraina umarłych", "otchłań", "czeluść", "głębokości ziemi" (np. Pwt 32,22; Prz 9,18), odpowiednik greckiej koncepcji Hadesu. Często występuje w tekstach poetyckich i prorockich. Z Szeolem związane są dwa obrazy: a) miejsce położone głęboko, do którego się zstępuje lub się jest strąconym (np. Hi 21,13; Iz 14,11); b) miejsce zamknięte, izolowane - podobne do miasta z bramami (Iz 38,10) /Nowy Przekład Dynamiczny Księgi Psalmów - przypis do Ps 16 w. 10/.

*/ (w. 16) "Tylko Bóg może ocalić me życie przed ręką otchłani, gdy będzie chciała mnie zabrać" - podobnie jak w Ps 16,10-11 (zob. przypis), chodzi o wyzwolenie Psalmisty ze sfery śmierci, zrozumiane w sensie nadzwyczajnego zabrania ze świata na wzór Henocha (Rdz 5,24) i Eliasza (2Krl 2,7-12) albo w sensie zmartwychwstania ciał ludzi sprawiedliwych (Iz 26,19; Dn 12,2) /Biblia Tysiąclecia/. 

- Zbawcza opieka Boża wyzwoli Psalmistę ze sfery śmierci i zapewni życie pełne radości w obcowaniu z Bogiem. W okresie judaizmu psalm rozumiano o zmartwychwstaniu ciał, a NT (Dz 2,25-28; Dz 13,35-37) wykłada go o zmartwychwstaniu Chrystusa i wywyższeniu po prawicy Ojca /Biblia Tysiąclecia - przypis do Ps 16 w. 10/.

- Wyraźnie zaznaczona wiara w życie wieczne oraz różnica pośmiertnego losu grzeszników i sprawiedliwych /Księga Psalmów w tłumaczeniu O. Stanisława Wójcika CSsR/.

*/ (w. 18) "Kiedy bowiem umrze, nie weźmie z sobą tego wszystkiego,ani jego przepych nie pójdzie tam z nim" - por. w NT: Mt 6,19; Mk 4,19; Mk 8,36; Łk 16,19-31 /Biblia Tysiąclecia/.

- Por. Hi 27,19; 1Tym 6,7 /Biblia Warszawska/. 

*/ (w. 20) "Musi odejść do pokolenia swych przodków i już nigdy nie ujrzy światła" - tj. musi zstąpić do Szeolu (w Septuagincie "otchłani") tak jak wszyscy jego przodkowie /Biblia Tysiąclecia/.

*/ (w. 21) "Kto żyje otoczony pochlebstwem, traci rozeznanie; zrównuje się z bezrozumnymi bydlętami i staje się im podobny" - ludzie pokładający ufność jedynie w dobrach ziemskich i niezważający na czekającą ich wieczność sami upodabniają się do zwierząt, których kresem jest śmierć /Biblia Paulistów/. 

Komentarz O. Adama Szustaka OP:



Bądźcie mocni i mężnego serca,
wszyscy, którzy pokładacie ufność w PANU! 
(Ps 31,25 - BT)

_________________________________________________________________

 Papieska intencja modlitewna na sierpień:

    Aby artyści naszych czasów poprzez dzieła swojego geniuszu pomagali wszystkim odkrywać piękno świata stworzonego.