Mój Psałterz: PSALM 41

W swoim ucisku wołali do Pana,
a On ich uwolnił od trwogi.
Posłał swe słowo, aby ich uleczyć
i wyrwać z zagłady ich życie.

(Ps 107,19-20 - Biblia Tysiąclecia /BT/)

O. Stanisław Wójcik CSsR, w Psalmie 41 wyodrębnia następujące części:
- "Błogosławieni miłosierni" - ww. 2-4,
- "Jam w chorobie, ludzie bez serca" - ww. 5-10,
- "Ty mnie podźwignij, Panie" - ww. 11-14.

Komentarz św. Jana Pawła II do Psalmu 41 (Biblia z komentarzami Jana Pawła II):

"Psalm 41 rozpoczyna błogosławieństwo. Skierowane jest ono do prawdziwego przyjaciela, tego, który «myśli o biednym»: wynagrodzi go Pan w chwili cierpienia, kiedy to on będzie spoczywał «na łożu boleści» (por. ww. 2-4).Jednakże istota modlitwy błagalnej zawarta jest w następnej części, w której zabiera głos chory (por. ww. 5-10). Rozpoczyna on swą przemowę prosząc Boga o przebaczenie, zgodnie z tradycyjną ideą starotestamentalną, że każde cierpienie jest karą za winę: «Panie, zmiłuj się nade mną, uzdrów mnie, bo zgrzeszyłem przeciw Tobie» (w. 5; por. Ps 38). Dla starożytnego Żyda choroba stanowiła skierowane do sumienia wezwanie, by wejść na drogę nawrócenia. (...)
Cierpienie samo w sobie może mieć ukrytą wartość i stać się drogą do oczyszczenia, wewnętrznego wyzwolenia i wzbogacenia duszy. Wzywa ono do przezwyciężenia powierzchowności, próżności, egoizmu, grzechu oraz do większego zawierzenia Bogu i Jego zbawczej woli.
Ale oto w następnych wierszach pojawiają się ludzie przewrotni, którzy przyszli odwiedzić chorego nie po to, aby go pocieszyć, lecz zaatakować (por. ww. 6-9). Ich ostre słowa ranią serce modlącego się człowieka, który pada ofiarą bezlitosnego zła. Tego samego doświadcza wielu ubogich upokorzonych, skazanych na życie w samotności, z poczuciem, że są ciężarem dla krewnych. A jeśli nawet usłyszą niekiedy jakieś słowo pocieszenia, natychmiast wyczuwają w nim fałsz i obłudę.
Co więcej, jak już powiedziano, modlący się doświadcza obojętności i nieczułości nawet ze strony przyjaciół (por. w. 10), którzy okazują mu wrogość i nienawiść. To im Psalmista przypisuje «ugodzenie piętą», groźny gest człowieka depczącego zwyciężonego albo odruch jeźdźca, który zagrzewa piętą konia do stratowania przeciwnika.
Głęboka gorycz napełnia człowieka, gdy cios zadaje mu «przyjaciel», któremu ufał, zwany dosłownie po hebrajsku «człowiekiem pokoju». Przychodzą na myśl przyjaciele Hioba, którzy najpierw byli jego towarzyszami życia, a potem stali się obojętni i wrodzy (por. Hi 19, 1-6). Głosem modlącego się z omawianego przez nas Psalmu przemawia rzesza osób zapomnianych i upokorzonych w chorobie i słabości, również przez tych, którzy powinni je wspierać.
Jednakże modlitwy Psalmu 41 nie kończy ten ponury obraz. Modlący się człowiek jest pewien, że Bóg pokaże się na horyzoncie, objawiając raz jeszcze swą miłość (por. ww. 11-14). To On wesprze i weźmie w swe ramiona chorego i znów «umieści go przed swym obliczem» (por. w. 13), czyli zgodnie z językiem biblijnym pozwoli mu na nowo przeżywać liturgię w świątyni. Tak więc w naznaczonym cierpieniem Psalmie na końcu pojawia się promień światła i nadziei. (Audiencja generalna, 2 czerwca 2004 r.)".

Skróty pochodzą od redaktorów wydania Biblii.
Pełny tekst katechezy dostępny jest w bibliotece serwisu Opoka.

PSALM 41 (40)
("Mój Psałterz" - przekład Marka Skwarnickiego /Psałterz Tyniecki/, używany w Lekcjonarzu mszalnym i w Liturgii Godzin)

MODLITWA W CHOROBIE

1 Kierownikowi chóru. Psalm Dawida. 
(w tłumaczeniu Marka Skwarnickiego brak jest wiersza 1, powyższy wstęp podaję za Księgą Psalmów w tłumaczeniu O. Stanisława Wójcika)

2 Błogosławiony człowiek, który myśli o biednym,
PAN go ocali w dniu nieszczęścia.
3 PAN go ustrzeże, zachowa przy życiu,
uczyni szczęśliwym na ziemi
i nie odda go w moc jego wrogów.
4 PAN mu pomoże na łożu boleści,
podczas choroby poprawi mu posłanie*.

5 Mówię: «PANIE, zmiłuj się nade mną,
uzdrów mnie, bo zgrzeszyłem przeciw Tobie».
6 Mówią o mnie ze złością moi nieprzyjaciele:
«Kiedy wreszcie umrze i przepadnie jego imię*?»
7 A ten, kto mnie odwiedza, mówi puste słowa,
w sercu swoim złość gromadzi
i rozgłasza ją, skoro wyjdzie za drzwi.
8 Szepcą przeciw mnie wszyscy, co mnie nienawidzą
i obmyślają zgubę:
9 «Zaraza złośliwa nań spadła,
już nie wstanie ten, który się położył!».*
10 Nawet mój przyjaciel, któremu ufałem*
i który chleb mój jadł, piętą we mnie godzi*.

11 Ale Ty, PANIE, zmiłuj się nade mną,
dźwignij mnie, abym im odpłacił.
12 Ja po tym poznam, żeś dla mnie łaskawy,
że wróg mój nie będzie nade mną triumfował.
13 Ty mnie podtrzymasz dzięki mej prawości,
na wieki umieścisz przed Twoim obliczem*.
14 Błogosławiony PAN, Bóg Izraela,
aż po wszystkie wieki. Amen, amen!*


Przypisy:

KAPITALIKAMI zaznaczono słowo (najczęściej "PAN") będące tłumaczeniem najważniejszego w Starym Testamencie imienia Boga "JHWH" (JAHWE) - "JEST", "JESTEM". Imienia Boga, ze względu na jego świętość, Izraelici nie wypowiadali, zastępując słowem "ADONAJ" - "PAN".
Wj 3,14 (Biblia Tysiąclecia) - "Odpowiedział Bóg Mojżeszowi: «JESTEM, KTÓRY JESTEM». I dodał: «Tak powiesz synom Izraela: JESTEM posłał mnie do was»".

*/ (w. 4) "PAN mu pomoże na łożu boleści, podczas choroby poprawi mu posłanie" - także w czasie choroby Pan będzie się nim opiekował i zmieni jego niemoc w zdrowie. Psalmista daje wyraz rozpowszechnionemu w Piśmie św. przeświadczeniu, że choroba jest następstwem grzechu (w. 5) /Biblia Tysiąclecia/. 

*/ (w. 6) "Przepadnie jego imię" - imię było synonimem osoby i jej działalności (zob. przypis do Ps 5 w. 12). Można je było rozsławić tylko za życia. Złośliwą uwagę wrogów psalmisty należy rozumieć także jako życzenia, aby wyginął cały jego ród /Biblia Paulistów/.

*/ (w. 9) "Zaraza złośliwa nań spadła, już nie wstanie ten, który się położył" - por. Ps 38,4; Ps 107,17 /Biblia Ekumeniczna/. 

*/ (w. 10) "Mój przyjaciel, któremu ufałem" - ów przyjaciel zaufany, który zdradził Dawida, to najprawdopodobniej Achitofel, jego doradca, a potem zausznik zbuntowanego Absaloma (2Sam 15,12). Jest on typem Judasza zdrajcy (zob. J 13,18; J 17,12; Dz 1,16) /Księga Psalmów w tłumaczeniu O. Stanisława Wójcika CSsR/.
- "Piętą we mnie godzi" - czyli wzgardził mną; zlekceważył moją przyjaźń; nadużył zaufania; "wielkiej przeciw mnie dopuścił się zdrady" /Księga Psalmów w tłumaczeniu O. Stanisława Wójcika CSsR/.

*/ (w. 13) "Na wieki umieścisz przed Twoim obliczem" - synonim łaskawości i opieki Boga /Biblia Paulistów/.

*/ (w. 14) "Błogosławiony PAN, Bóg Izraela, aż po wszystkie wieki. Amen, amen" - ten wiersz ostatni nie należy do całości psalmu. Stanowi tzw. doksologię na zakończenie pierwszej księgi Psałterza (1-41) /Księga Psalmów w tłumaczeniu O. Stanisława Wójcika CSsR/. 
- "Amen, amen" - tą liturgiczną aklamacją kończy się Pierwsza część Księgi Psalmów, albo inaczej "Zbiór Psalmów Dawidowych" /Biblia Warszawsko-Praska/.
- Użycie słowa "Amen" wskazuje na zastosowanie psalmu w liturgii /Biblia Paulistów/.

Komentarz O. Adama Szustaka OP do Psalmu 41:

A wszyscy, którzy się do Ciebie uciekają, niech się cieszą,
niech się weselą na zawsze!
Osłaniaj ich, niech cieszą się Tobą,
ci, którzy imię Twe miłują.
Bo Ty, Panie, będziesz błogosławił sprawiedliwemu:
otoczysz go łaską jak tarczą.
(Ps 5,12-13 - BT)